Bulaşıcı Hastalık Enfeksiyonları
Bir hastalık etkeni, insan vücuduna bulaştıktan bir süre sonra hastalık yapar. Çoğalmış olan hastalık etkenleri, bir süre sonra da çeşitli yollarla vücut dışına verilerek başka kişilere buluştırılabilir.
Bir canlıda enfeksiyonun oluşabilmesi için aşağıdaki üç öge gerekir:
* Bulaşıcı hastalık etkenini bulunduran kaynak (verici)
* Bulaşıcı hastalık etkeninin kaynaktan sağlam kişiye uluşmasını sağlayan bulaşma yolu (taşınma)
* Hastalık etkeni ile daha önce karşılaşmamış, yani enfekte olmamış sağlam kişi (alıcı)
Birbirine bağlı bu üç öğenin oluşturduğu kaynak-bulaşma yolu-sağ-lam kişi ilişkisine bulaşıcı hastalık (enfeksiyon) zinciri denir.
Bulaşıcı Hastalıklar
Bulaşıcı hastalıkların oluşup yayılması, zincirdeki üç öğenin de bulunmasıyla gerçekleşebilir. Ajan da denilen hastalık etkeninin, üzerinde yaşayıp ürediği her varlık bir kaynaktır. Çeşitli bulaşıcı hastalıkların kaynakları farklıdır. Bunlar; insan, evcil, yabani ya da eklem bacaklı hayvan, bitki ve mantar gibi canlılardır. Bunların yanında hava, su, toprak, giysi, kalem, silgi vb. varlıklar da olabilir (Çizelge 6.2). Bulaşıcı hastalıkların yayılmasının önlenebilmesi için o hastalığa özgü enfeksiyon zinciri bilinmelidir.
Bir yerleşim bölgesinde bulaşıcı hastalık görüldüğünde sağlık kuruluşlarına bildirilmesi gerekir. Sağlık personeli, bulaşıcı hastalık olduğundan kuşkulandığı evlere mahkeme kararı olmadan girebilir, hastaları ayırabilir, hasta hayvanları uygun yöntemlerle yok edebilir.
Enfeksiyon zincirinde yer alan sağlam kişi, bir hastalık etkeniyle önceden karşılaşmamış, yani enfekte olmamış kişidir. Bu kişi, vücudunda yeterli direnç de oluşmamışsa hastalığa açıktır ve tehlike altındadır. Bu kişi, hastalık etkeniyle karşılaştıktan sonra hastalanırsa kaynak durumuna geçer.
Bulaşma yolu
Hastalık etkeninin çeşitli yollardan sağlam kişilere geçmesine bulaşma denir. Geçişte etkenin izlediği, yani etkenin kaynaktan sağlam kişiye taşınma yoluna da bulaşma yolu adı verilir. Hastalık etkeninin sağlam kişiye ulaşmasına ne: den olan her türlü aracı, varlık ve yöntem bulaşma yoludur. Bulaşıcı hastalıkların ortaya çıkmasını önlemede ve alınacak önlemleri belirlemede bulaşma yolu diğer öğelerden daha önemlidir.
Bulaşma yolu, aşağıda verilen iki.kısımda incelenebilir:
Doğrudan (aracısız) bulaşma; enfeksiyon etkeninin kaynaktan sağlam kişiye hiçbir aracı olmadan geçmesidir.
Doğrudan bulaşma; doğrudan temas, cinsel ilişki, hayvan ısırması, doku ya da organ nakilleriyle ve plasenta yolu
(anneden fetüse) ile olabilir. Nezle, grip, kızamık, boğmaca, verem, uyuz vb. hastalıklar, kaynağa doğrudan temasla ya da
öksürme, hapşırma sırasında havaya püskürtülen damlacıkların sağlam kişiye ulaşmasıyla olur.